Хар қандай эпидемия ва пандемия жуда катта стресс ёки фавқулотда холат бўлиб, ўз ортидан инсониятнинг рухий асаб тизимининг ва хулқ атворининг ўзгаришига олиб келади.Covid-19 инфекцияси оғир кечган беморларда психо-эмоционал қўзғалишлар ўпканинг ноинвазив сунъий вентиляциясини самарадорлигини кескин камайтиради. Ушбу текширув мақсади: организмни кислородга бўлган талабини камайтиришда дексмедетомидин ва пропофолни қўлланилишини самарадорлиги, ҳавфсизлиги ва ҳаёт сифатига таъсирини баҳолаш. Текширувга Covid-19 тасдиқланган, касалликни оғир ва ўта оғир кечиши билан бўлган 21 нафар беморлар олинди. 1-чи гурухдаги беморларда хамрох касалликлари бор, ўлим васвасаси кучли кузатилаётганларда пропофол+сибазон+фентанил дори препаратларини қўлланилди. 2-чи гуруҳдаги беморларга дексмедетомидин ва промедол дори препаратлари қўлланилди. Хулоса: коронавирус инфекцияси оғир кечган беморларда дексмедетомидин пропофолга нисбатан оғир когнитив функцияларни бузилишини ва рухий-асаб тизимидаги қўзғалишларни камайтиради беморларни кислород билан самарали таъмирланишига, нисбатан тез тикланишига олиб келади.
Тадқиқот объекты: ЎП турли формалари билан хасталанган 815 та бемор; ЎП гумон билан тушган 235 бемор.
Ишнинг мақсади: ЎП билан касалланган беморларни мавжуд диагностик ва даволаш усулларини такомиллаштириш ва янги услублар мажмуасини ишлаб чиқиш йўли билан даволаш натижаларини яхшилаш.
Тадқиқот усуллари: умумклиник, биохимик.
Олинган иатижалар ва уларнинг илмий янгилиги. ЎП турли клиник белгилари учраб туриши тахлили асосида мазкур касаллик диагностикаси тизимини таклиф этилди; ЎП чалинган беморларни холатини аниклаш микдорий шкаласи таклиф этилди; ЎП консерватив даво мажмуасини такомиллаштирилди; ЎП учраган беморларда узок муддатли артерия ичига катетер терапия (УМАИКТ) усули такомиллаштирилди; ўткир билиар панкреатитни даволашда ретроград ва тери-жигар оркали эндобилиар аралашувларни ўтказишга оптимал кўрсатувлар аниқланди; жаррохлик амалиетларини бажаришда чарви халтасини дренажлаш ва санация килиш усули таклиф этилди; ЎП даволашда турли усуллар самараси клиник бахоланди ва мазкур патологияда даво тадбирлар алгоритми таклиф этилди.
Ишлаб чикилган даволаш-ташхис кўйиш мажмуаси ташхислашда хатоликларни 28,4% дан 16,8% гача камайтириш имкониятини яратди, консерватив даво самарадорлигини 89,8% дан 95,3% гача, УМАИКТ - 72,0% дан 82,8% гача оширди, ўлим микдорини 7,4% дан 3,4% гача камайтирди.
Амалий ахамияти. Таклиф қилинган лаборатор диагностикани критериялари ва диагностикани клиник системаси ташхис кўйишни аниқлигини оширади, системалаштирилган ультратовуш критериялари ЎП формасини аниқлашга имкон яратади. ЎП оғирлигини аниқлаш учун таклиф килинган тизим беморларни холатини микдорий характерлашга, патологик жараённи динамикасини ва килинган даво муолажаларнинг эффективлигини бахолашга ёрдам беради. Такомиллаштирилган консерватив терапияси, УМАИКТ, ретроград ва тери ва жигар орқали бажариладиган амалиётларга кўрсатмаларни аниклаш, панкреонекрозда чарви халтасини дренажлаш ва санациясини такомиллаштирилган усули ушбу категориядаги беморларни даволаш натижасини яхшилашга олиб келади.
Тадбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Олинган иатижалар Тошкент тиббиет академиясини 2 шифохонасида клиник амалиетга тадбик этилди.
Қўлланилиш сохаси: шошилинч ва абдоминал жаррохлик.
РИФваПИАТМ ва Тошкент шаҳар сил шифохонасининг болалар сил стационар бўлимларида турли шакллардаги сил бўлган 272 бола ва ўсмирларни текширувдан ўтказилди. Турли шакллардаги сил бўлган болалар ва ўсмирларнинг 28 (10,3%) нафарида силнинг асоратланган шакллари ва 244 (89,7%) нафарида асоратланмаган шакллари аниқланди. Касалликнинг хавф омиллари ўрганилганда, BCG вакцинация бўлганлар 225 (82,7%) нафарни ташкил қилди, улардан 58 (25,8%) нафарида самарасиз вакцинация аниқланди. 272 болалар ва ўсмирлар орасида ҳамроҳ патологиялар 209 (76,8%) нафарида аниқланди, улар ичида анемия 58 (21,3%), сурункали гепатит – 41 (15,1%) ва марказий нерв тизимининг перинатал патологияси – 35 (12,9%) нафар мижозда учради. Болалар ва ўсмирлар силининг клиник шакллари структурасида кўкрак ички лимфа тугунлар сили (57,0%) ва бирламчи сил комплекси (11,0%) устунлик қилди. Беморларнинг кўпчилиги туберкулинга (77,5±2,5%) ва Диаскинтестга (69,5±2,7%) мусбат намуналарга эга.
Шундай қилиб, болалар ва ўсмирлар фтизиопедиатрда текширилганда, тери намуналари билан бирга, хавф омиллари ҳисобланган бола атрофидаги сил беморлар билан контактни, комплекс диагностик маълумотларни баҳолаш тавсия этилади
Темир танқислиги камқонлигининг турли даражалари билан хасталанган241 нафар эмизикли аёллар текширилди.
Улар кўкрак сутидаги озуқа ингредиентлари (оқсиллар, ёғлар ва карбон сувлар) ҳамда энергия қиймати оналарнинг ёши, туғишлар сони, лактация муддати ва касалликнинг даражасига боғлик равишда ўзгаришлари аниқланди. I – даражали шундай тоифали камқонли эмизувлиаёллар борки, уларнинг кўкрак сути таркибидаги оқсил, ёғлар ва карбон сувлари ва калориялари паст бўлади. Камқонликни II даражаси бор аёлларда кўкрак сути таркибидаги овқат ингредиентлари ва калориялари анча пасаяди. Ёши 30 дан ўтган аёлларда эса ундан ҳам кўпроқ камаяди, ундан ташқари, 3 ва ундан кўп туққан ва 6 ойдан кўпроқ эмизадиган аёллар лактацияси эса ундан ҳам кўп пасаяди. Кўкрак сутини энергетик қиммати карбон сувлар хисобига ушланиб турилади. III оғирлик даражасидаги камқонликнинг ҳамма гурухларида кўкрак сутидаги овқат ингредиентлари ва калориялари билинадиган даражада “пасайиши” ва овқат моддалари ва уларнинг болаларида ҳам энергия кимматининг ўзлашиши пасайиши, яъни алиментар – танқисликни ривожланишида асосий холат бўлиб хисобланади.
Жаррохлик инфекцияларини олдини олиш муаммоси шу кундаги долзарб муамолардан бири булиб колмокда. Шошилинч жаррохликда бу курсатгич 48.7% гача етади. Охирги йилларда тиббиет сохасида электролизлаштирилган сувли эритмалар уз урнини топмокда, чунончи: йирингли жаррохликда, жигар колдик бушликларини даволашда, перитонитларда кенг кулланилмокда. Аммо бу антисептик шу кунгача жаррохлик инфекцияларини олдини олишда кулланилмаган. Муалиф гипохлорит натрийнинг электролизлаштирилган сувли эритмаларини жаррохлик инфекцияларининг олдини олиш борасида биринчи маротаба куллаб, 0.4%ли эритмаси билан 5 дакика ичида амалиетдан олдин жаррохлар кулини ювиш, жаррохлик амалиети давомида вакти-вакти билан жаррохлик асбобларини 0.6%ли эритмаси билан 2 дакика, 0.4% - 5 дакика, 0.3% - 7 дакика ва 0.05% - 45 дакика ичида ювиш, жаррохлик кулкопларини 0.6% - 2 дакика ва 0.4% - 3 дакика ичида ювишни тавсия килади. Муалиф, жаррохлик инфекциялари олдини олиш мажмуаларининг клиник фойдалигини аниклаш учун, жаррохлик амалиетларини жаррохлик инфекцияларнинг хафв гурухларига булиб, клиник балл системасини, амалиетдан кейинги даврда жарохат холатини бахолаш ва жарохатнинг битиш жараенининг клиник балл тизимларини ишлаб чикди. Клиник материал 643 та бемордан иборат булиб, шулардан 453 бемор назорат гурухини ташкил килади ва 190 бемор асосий гурухга киритилган. Ишлаб чикилган жаррохлик амалиетдан кейинги жарохат инфекцияларини олдини олиш мажмуаси узини юкори даражадаги самарадорлигини курсатди. Ишлаб чикилган жарохат инфекцияларининг олдини олиш мажмуасини амалиетга куллаш натижасида, жарохат инфекцияларини учрашини 15.3%дан 8.9%гача камайтиришга эришилди.
Мақолада мамлакатимизда ўтган йиллар давомида парламент назоратининг ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш мақсадида қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тадқиқ этилган, ушбу ислоҳотларнинг ҳокимият тизимида мувозанатни таъминлашдаги ўрни ва роли очиб берилган, шунингдек, “Парламент назорати тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг асосий нормалари таҳлил қилинган.
Генитал сил диагностикасида эндоскопик ва молекуляр генетик текширувларнинг аҳамиятини ўрганиш максадида 389 нафар бепушт аёллар текширилди. Генитал сил аёллар бепуштлигининг салмоқли сабабларидан бири ҳисобланади ва генитал сил бўлган аёлларда 73,2% бирламчи бепуштлик кузатилади. Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, эндометрий ва тухумдоннинг лапароскопия ва биопсияси диагностик беморларни текширишда энг муҳим усуллар ҳисобланади. Цервикал каналини, эндометрий биоптатини, менструал қонни, ажралган казеоз массаларни молекуляр-генетик усуллар билан сил микобактерияларига текшириш, генитал сил билан ассоциациялашган репродуктив бузилишларнинг эрта диагностикаси самарасини оширади.
Экспериментал тадқиқотларда сассиқ каврак ўсимлигининг илдиз поясидан ажратилган ширанинг (хилхит) гепатопротекторлик хоссаси парацетамол воситасида яратилган гепатитда Легалон препарати билан қиёсий ўрганилган. Олинган натижалар сассиқ каврак шираси цитолиз ва холестаз синдромларни, ҳамда гипербилирубинемия ва гипопротеинемияни ривожланишига тўсқинлик қилишини кўсатган. Тадқиқотларни янги гепатопротектор воситаси ва унинг тайёр дори шаклини яратиш мақсадида давом эттириш лозим топилган